Σχέση Πατέρα-Παιδιού. Η Δημιουργία Μιας Θετικής Σχέσης.

Σύμφωνα με τον κοινωνιολόγο Lewis Yablonsky, ο τύπος του πατέρα που θα γίνει κάποιος άντρας συνήθως εξαρτάται από κάποιους ή όλους τους  παρακάτω παράγοντες: τον ενθουσιασμό του που θα γίνει πατέρας, τη συμπεριφορά του δικού του πατέρα, από το πώς προβάλλεται  ο ρόλος του πατέρα στα Μ.Μ.Ε. , το επάγγελμά του, την ιδιοσυγκρασία του, τον τρόπο που τα μέλη της οικογένειας συσχετίζονται μεταξύ τους  και τον αριθμό των παιδιών που έχει. Κάποιοι άντρες θα εκφράσουν τα συναισθήματά τους πιο εύκολα, ενώ άλλοι μπορεί να είναι πιο συγκρατημένοι; άλλοι τους αρέσει να περνούν χρόνο και να παίζουν με τα παιδιά τους ενώ άλλοι αρχίζουν να συμμετέχουν πιο ενεργά στη ζωή των παιδιών τους όταν είναι σε μεγαλύτερη ηλικία. Οι πατεράδες δε χρειάζεται να προσπαθήσουν να ταιριάξουν σε ένα συγκεκριμένο στερεότυπο. Δεν υπάρχει κάποιος μητρικός ή πατρικός τύπος, ανεξαρτήτως του πόσο ιδανικό παρουσιάζεται, που να είναι σωστός για όλους.

Ανεξαρτήτως του προσωπικού τους στυλ, οι περισσότεροι πατεράδες θέλουν να έχουν μια θετική και ικανοποιητική σχέση με τα παιδιά  τους. Μπορεί να δυσκολεύονται να εκφράσουν λεκτικά τα συναισθήματά τους, οι περισσότεροι όμως πατεράδες γνωρίζουν το πόσο σημαντικό ρόλο παίζουν για τα παιδιά τους. Σύμφωνα με τον ψυχοθεραπευτή Will Schutz , μία καλή σχέση βασίζεται σε τρία στοιχεία: στην συμμετοχή, στο σεβασμό και την επιρροή, και στην στοργή/αγάπη.

Αν και καμιά φορά οι πατεράδες δυσκολεύονται να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, οι περισσότεροι νοιάζονται για τα παιδιά και τις οικογένειές τους.

 Συμμετοχή: Η βάση μίας σχέσης

Το πρώτο βήμα για τη δημιουργία μίας θετικής σχέσης είναι να νιώσουν και τα δύο άτομα (στην προκειμένη περίπτωση πατέρας-παιδί) ότι ο άλλος ενδιαφέρεται για εμένα και θέλει να είναι μαζί μου. Πολύ πατεράδες προετοιμάζονται για αυτή  τη σχέση πριν ακόμα γεννηθεί το παιδί. Για παράδειγμα ο πατέρας που προσπαθεί να συμμετέχει στη εγκυμοσύνη της μητέρας  πηγαίνοντας στα ραντεβού με το γιατρό,  ή διαβάζοντας για την εγκυμοσύνη και τη γέννα,  ή κάνοντας προετοιμασίες για τον ερχομό του μωρού κτλ. Όταν έρθει το μωρό με άπειρους μικρούς τρόπος ένας πατέρας  μπορεί να δείξει τη συμμετοχή του για παράδειγμα, ο πατέρας που θέλει να κρατήσει το μωρό, να παίξει μαζί του, να του μιλήσει, να το φροντίσει κτλ.

 Με αυτό τον τρόπο ο πατέρας στέλνει ένα σαφές μήνυμα στο παιδί που δείχνει ενσυναίσθηση:

«Θέλω να είμαι ο πατέρας σου. Ενδιαφέρομαι για σένα. Θέλω να περνώ χρόνο μαζί σου και μου είναι ευχάριστο. Εσύ και εγώ έχουμε μία σχέση, η οποία είναι σημαντική για εμένα».

Κάθε παιδί θέλει να βιώσει αυτού του είδους τη σχέση με τη μητέρα του ή τον πατέρα του, χωρίς αυτή το παιδί νιώθει μόνο του και βιώνει την απόρριψη.

Πώς μπορούν οι πατεράδες να συμμετέχουν πιο πολύ στη ζωή των παιδιών τους?

Αρχικά μπορούν να δώσουν την αποκλειστική προσοχή τους σε κάθε ένα παιδί τους όσο πιο συχνά γίνεται. Όταν περνάνε χρόνο με το παιδί τους να φροντίσουν να τους δίνουν την απόλυτη προσοχή τους, χωρίς να υπάρχουν αντιπερισπασμοί για παράδειγμα, να υπάρχει το κινητό τηλέφωνο κοντά ή να διακόπτεται ο χρόνος που περνάνε με το παιδί τους. Ως αποτέλεσμα το παιδί θα νιώσει ότι πατέρας του δίνει την αποκλειστική προσοχή του.

Δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος για να το πετύχει αυτό. Ο πατέρας και το παιδί μπορεί να παίξουν μαζί, να μιλήσουν, να διαβάσουν, να περάσουν χρόνο κάνοντας μια δραστηριότητα μαζί. Το πιο σημαντικό είναι να περάσουν ποιοτικό χρόνο μαζί, οι δύο τους, χωρίς αντιπερισπασμούς. Αυτό  το είδος αποκλειστική προσοχής δημιουργεί το αίσθημα ότι ο καθένας είναι σημαντικός για τον άλλον.

Επίσης ο πατέρας μπορεί να δώσει και μια εικόνα στο παιδί για το πώς είναι η δουλεία του. Τα παιδιά ενδιαφέρονται για το πώς είναι η ζωή έξω από το σπίτι και για το τι κάνουν οι γονείς τους στη δουλεία τους.  Για  παράδειγμα μπορεί ο πατέρας να μιλήσει στο παιδί για τη δουλεία του, για το τι κάνει, ή να πάρει το παιδί στο χώρο εργασίας του αν είναι εφικτό.

Σεβασμός και Επιρροή: Η Δημιουργία της Σχέσης

Όταν η συμμετοχή έχει εγκατασταθεί σε μία σχέση τότε το επόμενο βήμα είναι η επιρροή. Κάθε άτομο θέλει να νιώσει ότι αυτό που λέει ή θέλει είναι σημαντικό για το άλλο άτομο. Ο καθένας θέλει να νιώσει ότι η γνώμη του ακούγεται και ότι συμπεριλαμβάνεται στις αποφάσεις.  Έτσι νιώθει ότι το άλλο άτομο το σέβεται και ενισχύεται η αυτοεκτίμησή του.

Η επιρροή και ο σεβασμός είναι ένα σημαντικό στοιχείο στη σχέση γονέων-παιδιού. Οι γονείς θέλουν  τα παιδιά τους να τους ακούν . Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες οι γονείς πρέπει  να είναι αυστηροί, να θέσουν τα όριά τους και να ελέγξουν τη συμπεριφορά των παιδιών τους ειδικά όταν πρόκειται για την ασφάλειά των παιδιών. Όμως υπάρχουν και φορές που θα ενδώσουν στις επιθυμίες των παιδιών τους.  Όταν οι γονείς δείχνουν ότι σέβονται τις επιθυμίες των παιδιών τους αλλά ταυτόχρονα θέτουν και διατηρούν λογικά όρια, στέλνουν άλλο ένα σαφές μήνυμα που δείχνει ενσυνάισθηση:

«Νοιάζομαι αρκετά για εσένα ώστε να σου παρέχω  την καθοδήγηση που πρέπει να έχεις για να μεγαλώσεις και να εξελιχθείς σε ένα χαρούμενο και υπεύθυνο άτομο.  Θα σε φροντίσω και θα σε προστατεύσω αλλά όμως ενδιαφέρομαι και για το τι θεωρείς εσύ ότι είναι σημαντικό για σένα. Θα σε αφήσω σταδιακά να παίρνεις περισσότερες αποφάσεις προκειμένου να εξελιχθείς σε ένα υπεύθυνο ενήλικα που θα μπορεί να πάρει μόνος του τις αποφάσεις για τη ζωή του. Σε σέβομαι και ξέρω ότι με σέβεσαι και εσύ».

Τα παιδιά θέλουν οι γονείς τους να είναι δυνατοί. Θέλουν να νιώθουν ότι οι γονείς τους μπορεί να τα προστατέψουν όταν χρειάζεται αλλά δε θέλουν να νιώσουν ότι καταπιέζονται από την υπερ-προστατευτικότητα των γονιών τους.  Χρειάζεται να υπάρχει μια ισορροπία.

Πώς μπορούν οι πατεράδες να δημιουργήσουν μια αίσθηση σεβασμού και επιρροής?

Τα παιδιά θαυμάζουν αλλά και φοβούνται  τον πατέρας τους. Από τη μία μεριά θέλουν το πατέρα τους να είναι δυνατός και δυναμικός, γεμάτος αυτοπεποίθηση και αποφασιστικότητα αλλά μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να τον φοβούνται κιόλας.  Το να βρει ο πατέρας μία ισορροπία μεταξύ υπεροχής και ανεκτικότητας μπορεί να είναι δύσκολο κάποιες φορές. Πώς μπορούν επομένως να το επιτύχουν? Αρχικά πρέπει να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν λογικά όρια για τα παιδιά τους. Τα παιδιά σέβονται τους γονείς που παρέχουν σταθερά αλλά και ήπια όρια και καθοδήγηση. Τα παιδιά όμως επωφελούνται και από γονείς που σταδιακά τους επιτρέπουν να πάρουν τις δικές τους αποφάσεις.

Οι πατεράδες μπορεί να ανταποκρίνονται στα ενδιαφέροντα των παιδιών τους. Εκτός όμως από το να λένε στα παιδιά τους συνέχεια τι να κάνουν, μπορούν να ακούν και να ανταποκρίνονται στις επιθυμίες και τις προτιμήσεις των παιδιών τους όταν αυτό είναι εφικτό. Για παράδειγμα ο πατέρας μπορεί να ρωτήσει το παιδί τι θα ήθελαν κάνουν μαζί ή τι ταινία θα ήθελαν να δουν. Υπάρχουν περιπτώσεις ωστόσο που τα παιδιά δεν έχουν επιλογή και οι γονείς πρέπει να έχουν τον τελευταίο λόγο. Ο στόχος είναι να επιτευχθεί μία ισορροπία.

Στοργή/αγάπη: Η εμβάθυνση της σχέσης

Όταν  τα άτομα νιώθουν ότι τα σέβονται και  τα αποδέχονται μέσα σε μία σχέση τότε αναπτύσσονται συναισθήματα αμοιβαίας αγάπης. Γονείς που ποτέ δεν εμπλέκονται στη ζωή των παιδιών τουσ και είναι ή πολύ ανεκτικοί ή πολύ αυστηροί δε θα μπορούν να έρθουν τόσο κοντά με τα παιδιά τους. Πατεράδες που θέλουν να πειθαρχούν συνεχώς, χωρίς να δείχνουν καθόλου τρυφερότητα μπορεί να δημιουργήσουν μια απόσταση από τα παιδιά τους.

Εκφράζοντας στοργή και αγάπη με λόγια και πράξεις, οι γονείς στέλνουν άλλο ένα σαφές μήνυμα με ενσυνάισθηση στα παιδιά τους:

«Θέλω να είμαι κοντά σου; Σε αγαπώ. Είσαι σημαντικός για μένα και είμαι πρόθυμος να μοιραστώ κομμάτι του εαυτού μου μαζί σου για να με γνωρίσεις καλύτερα. Μου δίνεις χαρά».

Στις πιο κοντινές μας σχέσεις αναζητούμε αυτή τη στοργή. Το να μιλάμε για τα συναισθήματά μας παραδοσιακά είναι πιο εύκολο για τη γυναίκα σε σχέση με τον άντρα. Ωστόσο και οι άντρες αρχίζουν να αναγνωρίζουν  το πόσο σημαντική είναι η εκδήλωση στοργής και είναι πιο πρόθυμοι να εκφράσουν την πιο ευαίσθητη πλευρά του εαυτού τους.

Πώς μπορούν οι πατεράδες να δείξουν στοργή/αγάπη?

Υπάρχουν πολύ τρόποι που μπορούν οι πατεράδες να δείξουν στοργή στα παιδιά τους. Κάποιοι νιώθουν άνετα με το να μιλάνε στα παιδιά τους. Άλλοι αφήνουν τις πράξεις τους να αποκαλύψουν τα συναισθήματά τους.  Κάποιες εκδηλώσεις αγάπης όπως η αγκαλιά είναι πιο προφανής ενώ άλλες όχι και τόσο. Υπάρχει όμως και κίνδυνος με το να αφήνεις  τις πράξεις να μιλάνε για εσένα: πιο ήπιες μορφές εκδήλωσης αγάπης μπορούμε εύκολα να τις παραβλέψουμε ή να τις παρερμηνεύσουμε. Οι λέξεις μπορεί να ενισχύσουν αυτό που κάνουμε  με τις πράξεις και να είναι επομένως περισσότερος αντιληπτές από τους άλλους. Τα παιδιά καμιά φορά χρειάζονται να ακούσουν τον πατέρα να τους λέει « σε αγαπώ» προκειμένου να εκτιμήσουν πλήρως τι κάνει για αυτά.  Από την άλλη μεριά, λόγια που δεν ακολουθούνται και με πράξεις μπορεί στο τέλος να χάνουν την αξία τους και να μοιάζουν ψεύτικα. Ο κάθε πατέρας αναπτύσσει τον δικό του τρόπο να δείχνει στοργή και αγάπη μέσα στην οικογένειά του.

Λίγα γεγονότα θα αλλάξουν τη ζωή ενός άντρα τόσο  όσο το να γίνει πατέρας. Το να είσαι πατέρας μπορεί να είναι  τρομακτικό και  αγχωτικό ταυτόχρονα. Για κάποιους πατεράδες τίποτα δεν τους θυμώνει περισσότερο από ένα παιδί που είναι πεισματάρικο και δεν ακούει.  Αλλά και το αντίθετο μπορεί να είναι αλήθεια. Δηλαδή τίποτα δεν μπορεί να δίνει μεγαλύτερη ευχαρίστηση σε ένα πατέρα από το να βλέπει το παιδί του να μεγαλώνει, να είναι υγιές και να εξελίσσεται σε ένα σωστό ενήλικα.  Ανεξαρτήτως της μάσκας που μπορεί να φοράνε καμιά φορά για παράδειγμα του σκληρού πατέρα,  οι περισσότεροι πατεράδες ενδιαφέρονται για τα παιδιά τους και τρέφουν βαθιά συναισθήματα για αυτά.

Belina Louvrou

Psychologist- Registered Child & Adolescent Psychotherapist MBACP

Play Therapy & Parenting Support

What toys should I get for my playroom??

During my training as play therapist I worked and practiced using a variety of resources and therapeutic methods. When I was about to start my clinical placement they gave us a list; it was more like a guideline of what we would need in our play therapy tool kit to start off. The most common question among everyone in the course was “what do we need?”, “how many toys, sandtray miniatures, musical instruments etc. we need?” 

I started buying and collecting toys and to be honest I was getting a bit stressed as I wanted to make sure that I have a good variety of toys and resources. Then I would see something on the shops and think “Goshhh I need that for my play room!!” I think when you first start working as play therapist our dream is to have the perfect playroom with lots and lots of toys and materials. This is the dream of every play therapist out there believe me.

But after years of  working with children I’ve come to realize that children have so much imagination that sometimes they don’t need lots and lots of toys. Even if you give them an empty cardboard box they can come up with so many ideas. They can use it as a castle, fortress, a car etc…. to do a role play, for hide and seek, they can play music, they can tear it up and paint it or use it to do arts and crafts……the possibilities are endless!!!

Children don’t need a lot of toys, they need us, you, their parents and adults to spend quality time with them, to play, bond and create a trusting relationship. It is within this  trusting relationship  that  they will explore, they will ask questions, they will listen, they will feel safe,  they will learn to express their feelings and thoughts, they will learn about the world and how to cope with any challenges. That’s what they need more than any toys in the world…..they need to spend some quality time with their parents!

Belina x